Los bancos de tierras en la des/reagrarización: una mirada etnográfica a los programas públicos de acceso a la tierra en Cataluña

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/dra.2022.027

Palabras clave:

Bancos de tierras, Acceso a la tierra, Reagrarización, Desarrollo local, Antropología

Resumen


Este artículo desarrolla un análisis etnográfico de distintos Bancos de Tierras locales (BDT) en Cataluña. El interés desde la escala local por estos programas públicos orientados a facilitar el acceso a la tierra se dirige a paliar los procesos de desagrarización y dibuja estrategias de reagrarización y acceso a la tierra heterogéneas y adaptadas a los distintos sistemas agrarios locales. Los discursos técnicos detrás de estas estrategias cuestionan la construcción de la tierra como recurso natural y mercancía, su cercamiento y sus regímenes de exclusión. Las estructuras todavía precarias que sostienen estas herramientas, el apoyo político y su convivencia con otros programas de acceso a la tierra, así como los imaginarios y la economía moral de aquellos cuya tierra cae en desuso, devienen elementos explicativos de su potencialidad y probabilidad de supervivencia en el contexto de la des/reagrarización contemporánea.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Aguilar, Encarnación. 2014 «Los nuevos escenarios rurales: de la agricultura a la mutifuncionalidad». ÉNDOXA: Series Filosóficas, 33: 73-98. https://doi.org/10.5944/endoxa.33.2014.13560

Ajuntament de Sant Vicenç dels Horts. 2020. «Tràmit d'audiència pública prèvia sobre l'avantprojecte de nou reglament de la Borsa de Terres de Sant Vicenç dels Horts». Disponible en: < http://www.svh.cat/media/repository/2017-endavant/agricultura/2019/03-consulta-publica-borsa-de-terres/2802200320_022aconsultapublicareglamentborsadeterressvh.pdf >. Fecha de acceso: 09/12/2020.

Altieri, Miguel A. y Clara I. Nichols. 2010. «Agroecología: potenciando la agricultura campesina para revertir el hambre y la inseguridad alimentaria en el mundo». Revista de Economía Crítica, 10: 62-74.

Arnalte, Eladio., Fernando O. Baptista y Ramón Garrabou. (2012) «Viejas y nuevas dimensiones de la cuestión de la tierra». Revista Española de Estudios Agrosociales y Pesqueros, 231: 11-35.

Arnold, Thomas C. 2001. «Rethinking Moral Economy». American Political Science Review, 95(1): 85-95. https://doi.org/10.1017/S0003055401000089

Babin, Nicholas. 2019. «Class Differentiation, Deagrarianization, and repeasantization Following the Coffee Crisis in Agua Buena, Costa Rica». Journal Of Agrarian Change, 20: 113-136. https://doi.org/10.1111/joac.12339

Bernstein, Henry y Terence Byres. 2001. «From Peasant Studies to Agrarian Change». Journal of Agrarian Change, 1: 1-56. https://doi.org/10.1111/1471-0366.00002

Borras, Saturnino M. y Jennifer C. Franco. 2013. «Global Land Grabbing and Political Reactions 'from Below'». Third World Quarterly, 34: 1723-1747. https://doi.org/10.1080/01436597.2013.843845

Bretón, Víctor. 1993. «¿De campesino a agricultor? La pequeña producción familiar en el marco del desarrollo capitalista». Noticiario de Historia Agraria, 5: 127-159.

Bridge, Gavin. 2009. «Material Worlds: Natural Resources, Resource Geography and the Material Economy». Geography Compass, 3: 1217-1244. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2009.00233.x

Bryceson, Deborah F. 1996. «Deagrarianization and Rural Employment in sub-Saharan Africa: a Sectoral Perspective». World Development, 24: 97-111. https://doi.org/10.1016/0305-750X(95)00119-W

Comas-d'Argemir, Dolors y Louis Assier-Andrieu. 1988. «Presentación: Grupo Doméstico y Transición Social». Arxiu d'Etnografia de Catalunya, 6: 8-16. https://doi.org/10.17345/aec6.8-16

Consell Comarcal del Priorat. 2019. Reglament del Banc de Terres del Priorat. Disponible en: < https://www.diputaciodetarragona.cat/ebop/index.php?op=dwn&tipus=i&data=20191219&anyp=2019&num=11262&v=i >. Fecha de acceso: 09/12/2020.

DARP. 2020. Principals indicadors del sector agrícola a Catalunya. Disponible en: < http://agricultura.gencat.cat/ca/departament/estadistiques/publicacions/grafics/principals-indicadors-sector-agricola-catalunya/#bloc1 >. Fecha de acceso: 09/12/2020.

Descola, Philippe y Gisly Pálsson. 1996. «Introducción», en: P. Descola, y G. Pálsson (eds.), Naturaleza y sociedad. Perspectivas antropológicas: 11-33. México DF: Siglo XXI.

DOGC. 2019. «Llei 3/2019, del 17 de juny, dels espais agraris». Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya, 7900.

Dressler, Wolfram H., Will Smith y Marvin J.F. Montefrio. 2018. «Ungovernable? The Vital Natures of Swidden Assemblages in an Upland Frontier». Journal of Rural Studies, 61: 343-354. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.12.007

Duesberg, Stefanie., Pat Bogue y Alan Renwick. 2017. «Retirement Farming or Sustainable Growth - Land Transfer Choices for Farmers Without a Successor». Land Use Policy, 61: 526-535. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.12.007

Elden Stuart. 2010. «Land, Terrain, Territory». Progress in Human Geography, 34: 799-817. https://doi.org/10.1177/0309132510362603

Escalera-Reyes, Javier. 2020. «Place Attachment, Feeling of Belonging and Collective Identity in Socio-Ecological Systems: Study Case of Pegalajar (Andalusia-Spain)». Sustainability, 12: 3388. https://doi.org/10.3390/su12083388

Franquesa, Jaume. 2018. «D'erms, pagesos i molins». Arxiu d'Etnografia de Catalunya, 18: 159-192. https://doi.org/10.17345/aec18.159-192

Franquesa, Jaume. 2019. «Resources: Nature, Value and Time», en J. Carrier (ed.), A Research Agenda for Economic Anthropology: 74-89. Cheltenham: Edward Elgar. https://doi.org/10.4337/9781788116107.00010

Friedmann, Harriet. 1978. «World Market, State, and Family Farm: Social Bases of Household Production in the Era of Wage Labor». Comparative Studies in Society and History, 20(4): 545-586. https://doi.org/10.1017/S001041750001255X

Godelier, Maurice. 1989. Lo ideal y lo material. Madrid: Taurus Humanidades.

González-Puente, Marc. 2020. «Accés a la terra, desagrarització i reagrarització: discursos des d'un banc de terres al Camp de Tarragona». Arxiu d'Etnografia de Catalunya, 21: 69-96. https://doi.org/10.17345/aec21.69-96

Harvey, David. 2005. A Brief History of Neoliberalism. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780199283262.003.0010

Hebinck, Paul. 2018. «De-/re-Agrarianisation: Global Perspectives». Journal of Rural Studies, 61: 227-235. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.04.010

Hisano, Shuji, Motoki Akitsub y Steven R. McGreevyc. 2018. «Revitalising rurality under the Neoliberal Transformation of Agriculture: Experiences of re-Agrarianisation in Japan». Journal of Rural Studies, 61: 290-301. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.01.013

Homs, Patricia y Bibiana Martínez. 2021. «Dignidad y precio justo: Las economías morales de la agricultura y la ganadería en la era de la agro-industria». Disparidades. Revista de Antropología, 76(1), e006. https://doi.org/10.3989/dra.2021.006

IDESCAT. 2020. Població ocupada per sectors d'activitat. Disponible en: < https://www.idescat.cat/indicadors/?id=conj&n=10204 >. Fecha de acceso: 28/09/2020.

IDESCAT. 2009. Cens agrari: Nombre d'explotacions i superficie censada. Disponible en: < https://www.idescat.cat/pub/?id=censag&n=102#Plegable=geo >. Fecha de acceso: 28/09/2020.

Kuehne, Geoff. 2013. «My Decision to Sell the Family Farm». Agriculture and Human Values, 30: 203-213. https://doi.org/10.1007/s10460-012-9393-7

Li, Tania M. 2014. «What is Land? Assembling a Resource for Global Investment». Transactions of the Institute of British Geographers, 39(4): 589-602. https://doi.org/10.1111/tran.12065

Lozano-Cabedo, Carmen. 2013. «Representaciones sociales de la agricultura ecológica en Andalucía». Gazeta de Antropología, 29(2), art. 5. https://doi.org/10.30827/Digibug.28502

Monllor, Neus. 2013. «La nova pagesia, vers un nou model agrosocial». Quaderns Agraris, Institució Catalana d'Estudis Agraris, 35: 7-24.

Moro, Lourdes y Muriel Lamarque. 2020. «Alimentación, estilo de vida y participación: un estudio etnográfico de los grupos de consumo agroecológico en Castilla y León».Disparidades. Revista de Antropología,75(1), e010. https://doi.org/10.3989/dra.2020.010

Pointereau, Philippe, F.Coulon, Pierre Girard, Michel Lambotte, Tomasz Stuczynski, V., Sánchez y A. Del Río. 2008. Analysis of Farmland Abandonment and the Extent and Location of Agricultural Areas that are Actually Abandoned or are in Risk to be Abandoned. Luxemburgo: JRC Scientific and policy Reports, European Union.

Polanyi Karl. 1989 [1940]. La gran transformación. Buenos Aires: Ediciones de la Piqueta.

Pons, Ferran. 2019. «Esquí, ganadería y conservación. Mundos (in)compatibles en Baqueira Beret, Alto Pirineo catalán», en José A. Cortés-Vázquez y Oriol Beltran (coords.), Repensar la Conservación. Naturaleza, mercado y sociedad civil: 149-164. Barcelona: Edicions de la Universitat de Barcelona.

Richardson, Tania y Gysa Weszkalnys. 2014. «Resource Materialities». Anthropological Quarterly, 87: 5-30. https://doi.org/10.1353/anq.2014.0007

Salazar, Carles. 1999. «Tierra, herencia y patrimonio familiar. Un análisis cultural de los bienes inalienables en la Irlanda rural», en Yue Daivun, Alain Le Pichon y José Antonio Fernandez de Rota (coords.), Antropología de la transmisión hereditaria: 53-72. A Coruña: Universidade da Coruña

Sevilla Eduardo. 2012. «Agroecología y agricultura ecológica: hacia una "re" construcción de la soberanía alimentaria». Agroecología, 1: 7-18.

Shackleton Sheona E. y Paul Hebinck. 2018. «Through the 'Thick and Thin' of Farming on the Wild Coast, South Africa». Journal of Rural Studies, 61: 277-289. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.01.012

Soronellas, Montserrat. 2006. Pagesos en un món de canvis. Família i associacions agràries a la Selva del Camp, segles XVIII, XIX i XX. Tarragona: Publicacions de la URV. https://doi.org/10.17345/9788484240709

Soronellas, Montserrat. 2012. «De la agricultura a la ruralidad. Estructura agraria, migraciones y globalización en Cataluña». História: Questões & Debates, 56: 13-36. https://doi.org/10.5380/his.v56i1.28637

Sonorellas, Montserrat y Yolanda Bodoque. 2016. «Iniciativas de reagrarización y producción alimentaria en Cataluña. Conciencia ecológica, identidad local y resistencia». III Seminário Alimentos e Manifestações Culturais Tradicionais i II Simpósio Internacional Alimentação e Cultura: Tradição e Inovação na Produção e Consumo de Alimentos. Vila-Real, Portugal.

Terres, J.M., L. Nisini y E. Anguiano. 2013. Assessing the Risk of Farmland Abandonment in the EU. Luxemburgo: JRC Scientific and policy Reports European Union.

Ustaoglu, Eda y Marcus J. Collier. 2018. «Farmland Abandonment in Europe: an Overview of Drivers, Consequences, and Assessment of the Sustainability Implications». Environmental Reviews, 26(4): 396-416. https://doi.org/10.1139/er-2018-0001

Vaccaro, Ismael y Oriol Beltran. 2007. «Consuming Space, Nature and Culture: Patrimonial Discussions in the Hyper-Modern Era». Tourism Geographies, 9(3): 254-274. https://doi.org/10.1080/14616680701422715

Van den Berg, Leonardo y Paul Hebinck. 2018. «We Go Back to the Land: Processes of Repeasantisation in Araponga, Brazil». Journal of Peasant Studies, 45(3): 653-675. https://doi.org/10.1080/03066150.2016.1250746

Van der Ploeg, Jan D., Dominique Barjolle, Janneke Bruil, Gianluca Brunori, Livia M. Costa Madureira, Joost Dessein, Zbigniew Drąg et al. 2019. «The Economic Potential of Agroecology: Empirical Evidence from Europe». Journal of Rural Studies, 71: 46-61. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.09.003

Van der Ploeg, Jan D. 2018. «From de-to Repeasantization: The Modernization of Agriculture Revisited». Journal of Rural Studies, 61: 236-243. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.12.016

Van der Ploeg, Jan D. 2008. The New Peasantries: Struggles for Autonomy and Sustainability in an era of Empire and Globalization. Londres: Earthscan.

Woods, Michael. 2007. «Engaging the Global Countryside: Globalization, Hybridity and the Reconstitution of Rural Place». Progress in Human Geography, 31: 485-508. https://doi.org/10.1177/0309132507079503

Publicado

2022-12-30

Cómo citar

González-Puente, M. . (2022). Los bancos de tierras en la des/reagrarización: una mirada etnográfica a los programas públicos de acceso a la tierra en Cataluña. Disparidades. Revista De Antropología, 77(2), e027. https://doi.org/10.3989/dra.2022.027

Número

Sección

Artículos

Datos de los fondos

Universitat Rovira i Virgili
Números de la subvención 2019PMF-PIPF-64