Talleres artísticos como dispositivos de investigación con migrantes adolescentes

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/rdtp.2018.02.005

Palabras clave:

Adolescentes, Migrantes, Menores Extranjeros No Acompañados, Talleres artísticos, Metodologías participativas

Resumen


Aquellos que trabajamos con poblaciones vulnerables, como los migrantes adolescentes, entendemos que los métodos clásicos de investigación adolecen de ciertos cuidados y prevenciones éticas. Con la intención de contribuir al avance de los métodos de investigación en las ciencias sociales a la hora de trabajar con jóvenes migrantes, presentamos los talleres artísticos como dispositivos metodológicos especialmente útiles para aproximarse a dichas poblaciones. Con esa meta, partimos de un taller construido a partir de distintas técnicas artísticas, cuyos productos fueron un documental de 17 minutos y una cartografía imaginaria de Bilbao y Tánger, que nos permiten reflexionar sobre el alcance y los retos de nuevos enfoques de investigación.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

AAA [American Anthropological Association]. 1998. Code of Ethics of the American Anthropological Association. Disponible en: https://s3.amazonaws.com/rdcms aaa/files/production/public/FileDownloads/pdfs/issues/policy advocacy/upload/ethicscode.pdf. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Amaste, Ricardo. 2017. «Si te van a hacer un traje, mejor estate». Colaborabora. Blog. Disponible en: https://www.colaborabora.org/2017/07/10/si te van a hacer un traje mejor estate/. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Ararteko. 2014. Informe anual al Parlamento Vasco. Informe de la Oficina de la Infancia y la Adolescencia. Vitoria: Ararteko. Disponible en: http://www.ararteko.net/RecursosWeb/DOCUMENTOS/1/0_3640_3.pdf.

Banerjea, Niharika. 2015. «Critical Urban Collaborative Ethnographies: Articulating Community with Sappho for Equality in Kolkata, India». Gender, Place and Culture 22(8): 1058-1072. https://doi.org/10.1080/0966369X.2014.939145

Bauman, Richard y Charles L. Briggs. 1990. «Poetics and performance as critical perspectives on language and social life». Annual Review of Anthropology 19: 59-88. https://doi.org/10.1146/annurev.an.19.100190.000423

Berraquero Díaz, Luis, Francisco Maya Rodríguez y Francisco Javier Escalera Reyes. 2016. «La colaboración como condición: la etnografía participativa como oportunidad para la acción». Revista de Dialectología y Tradiciones Populares 71(1): 49-57. https://doi.org/10.3989/rdtp.2016.01.001.04

Bhabha, Jacqueline. 2008. Independent Children, Inconsistent Adults: International Child Migration and the Legal Framework. Innocenti Research Centre. Discussion Papers n.o 2008-02. Florencia: UNICEF. Disponible en: http://www.unicef irc.org/publications/pdf/idp_2008_02.pdf. Fecha de acceso: 15 may. 2014.

Carrington, Victoria. 2012. «There's no going back. Rozie's iPhone: An object ethnography». Language and Literacy 14(2): 27-40. https://doi.org/10.20360/G2WW28

Casanovas, Pompeu. 1998. «Ensayo sobre la bondad: Guía práctica no sólo para la investigación de campo», en José Luis Domínguez y Miguel Angel Ramos Ulgar, La joven sociología jurídica en España: aportaciones para una consolidación: 27-68. Oñati: The International Institute for the Sociology of Law.

Claisse, Caroline y Xinglin Sun. 2015. «Establishing a Common Ground between Academic Research and Design Practice through Creativity, Remixing and Play», en Eve Stirling y Dylan Yamada Rice, Visual Methods with Children and Young People: 99-119. Londres: Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/9781137402295_7

Craig, Gar y Marjorie Mayo (eds.). 1995. Community Empowerment. A Reader in Participation and Development. Londres/New Jersey: Zed Books.

Curiel, Ochy. 2011. «El régimen heterosexual y la nación. Aportes del lesbianismo feminista a la Antropología», en Karina Bidaseca y Vanesa Vazquez Laba (comps.), Feminismos y Poscolonialidad. Descolonizando el feminismo desde y en América Latina: 49-94. Buenos Aires: Ediciones Godot.

Eisner, Elliot. 2008. «Art and knowledge», en J. Gary Knowles y Ardra L. Cole (eds.), Handbook of the Arts in Qualitative Research: Perspectives, Methodologies, Examples, and Issues: 3-12. Londres: Sage. https://doi.org/10.4135/9781452226545.n1

Empez, Núria. 2015. «¡Solo valiente!». Los menores que migran solos de Marruecos a Cataluña. Tesis doctoral. Universidad Autónoma de Barcelona. Disponible en: http://hdl.handle.net/10803/287989.

Epelde Juaristi, Maddalen. 2016. Euskal Autonomia Erkidegoko gazte etorkin tutelatu ohien gizarteratze prozesuak. Gizarte laguntasunezko esku hartzeak aztergai. Tesis doctoral. Universidad del País Vasco.

Estalella, Adolfo. 2015. «Prototyping Social Sciences. Emplacing Digital Methods», en Helene Snee, Christine Hine, Yvette Morey, Steven Roberts y Hayley Watson (eds.), Digital Methods for Social Science. An Interdisciplinary Guide to Research Innovation. Houndmills/Nueva York: Palgrave Macmillan.

Estalella, Adolfo y Tomás Sánchez Criado. 2015. «Experimental Collaborations: An Invocation for the Redistribution of Social Research». Convergence 21(3): 301-305. https://doi.org/10.1177/1354856515579839

Estalella, Adolfo y Tomás Sánchez Criado. 2016. «Experimentación etnográfica: infraestructuras de campo y re-aprendizajes de la antropología». Revista de Dialectología y Tradiciones Populares 71(1): 9-30. https://doi.org/10.3989/rdtp.2016.01.001.01

Eurostat. 2016. Almost 90 000 unaccompanied minors among asylum seekers registered in the EU in 2015. Disponible en: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7244677/3-02052016-APEN.pdf/. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Firestone, William A. 1987. «Meaning in Method: The Rhetoric of Quantitative and Qualitative Research». Educational Researcher 16(7): 16-21. https://doi.org/10.3102/0013189X016007016

Gimeno, Chabier. 2014. Buscavidas: la globalización de las migraciones juveniles. Zaragoza: Prensas de la Universidad de Zaragoza.

González-Granados, Paula. 2011. «La fotografía participativa como medio de investigación y análisis social. Nota etnográfica sobre la experiencia con un grupo de adolescentes en el ámbito educativo». Quaderns e de l'Institut Català d'Antropologia 16: 147-158.

Hall, Melanie, Kate Pahl y Steve Pool. 2015. «Visual Digital Methodologies with Children and Young People: Perspectives from the Field», en Eve Stirling y Dylan Yamada Rice, Visual Methods with Children and Young People: 164-185. Londres: Palgrave Macmillan.

Horcas López, Vicent. 2016. Entre el control y la protección. Los dispositivos de atención de los Menores Migrantes no Acompañados en el País Valencià. Tesis doctoral. Universidad de Valencia.

Jacobs, Donald Trent. 2009. The authentic dissertation: Alternative ways of knowing, research and representation. Londres/Nueva York: Routledge.

Jiménez, Mercedes. 2015. «Autonomous Child Migration at the Southern European Border». Geographies of Children and Young People 6.

Kearns, Sarah. 2012. «Seeking researcher identity through the co-construction and representation of young people's narratives of identity». Educational Action Research 20(1): 23-40. https://doi.org/10.1080/09650792.2012.647637

Kullman, Kim. 2012. «Experiments with moving children and digital cameras». Children's Geographies 10(1): 1-16. https://doi.org/10.1080/14733285.2011.638174

Lafuente, Antonio, David Gómez y Juan Freire. s. f. La promesa de la mediación. Disponible en: http://www.academia.edu/33809823/La_promesa_de_la_mediaci%C3%B3n. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Lafuente, Antonio y Tíscar Lara. 2013. «Aprendizajes situados y prácticas procomunales». RASE. Revista de la Asociación de Sociología de la Educación 6(2): 168-177.

Mann, Chris y Fiona Stewart. 2000. Internet Communication and Qualitative Research: A Handbook for Researching Online. Los Ángeles: Sage. https://doi.org/10.4135/9781849209281

Marcus, George E. y Fred R. Myers (eds.). 1995. The Traffic in Culture: Refiguring Art and Anthropology. Berkeley: University of California Press.

Mendoza Pérez, Karmele. 2016. «Iwalida te echo tanto de menos: Menores migrantes, familias y nuevas tecnologías». Conferencia en el seminario Desarrollo Humano y Educación. Universidad Autónoma de Madrid, 21 dic. 2016.

Mendoza Pérez, Karmele. 2017. Adolescentes y jóvenes migrantes en Bizkaia: prácticas de vida y socialidad. Tesis Doctoral. Universidad Autónoma de Madrid.

Mendoza Pérez, Karmele y Ione Belarra. 2015. «Menores migrantes en Bizkaia: Entre la protección y el control». Revista Internacional de Estudios Migratorios 5(2): 227-259.

Mendoza Pérez, Karmele y Marta Morgade Salgado. 2016a. «Same Plans, Different Strategies: The Multiple Faces of Resistance». Pedagogy, Culture y Society 24(4): 617-630. https://doi.org/10.1080/14681366.2016.1197962

Mendoza Pérez, Karmele y Marta Morgade Salgado. 2016b. «Más allá del trabajo de campo. Manteniendo relaciones a través del WhatsApp». Comunicación presentada en el II Congreso Internacional de Antropología de AIBR, Asociación de Antropólogos Iberoamericanos en Red. Barcelona, 6-9 sep. 2016.

Mendoza Pérez, Karmele y Marta Morgade Salgado. 2018. «Doing Masculinity: The "Look" of Unaccompanied Male Migrant Teenagers from the Maghreb». Men and Masculinities.

Morgade Salgado, Marta y Karmele Mendoza Pérez. 2017a. «¡Bienvenidos al desorden! Arte factos para investigar con jóvenes: Talleres como dispositivos de investigación». Audiovisual en el marco del proyecto Conversando sobre nuestras realidades: encuentros virtuales de investigación cualitativa, 6 oct. 2017. Disponible en: https://www.youtube.com/watch?v=ZG-Z0IMCYRQ. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Morgade Salgado, Marta y Karmele Mendoza Pérez. 2017b. «Negotiation of Subjectivities and Intersubjectivities in the Classroom». Psychology in the Schools 54: 1319-1327. https://doi.org/10.1002/pits.22075

Morgade Salgado, Marta, Alberto Verdesoto, David Poveda y Juan Manuel González Mohino. 2016. «Informal learning and school activities about music: "Tell me how I do what I know how to do"». Infancia Contemporánea 13: 1-18.

Myerhoff, Barbara y Jay Ruby. 1982. A Crack in the Mirror: Reflexive Perspectives in Anthropology. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Nicholson, Julie, Priya Mariana Shimpi, Jean Kurnik, Christine Carducci y Maja Jevgjovikj. 2014. «Listening to Children's Perspectives on Play across the Lifespan: Children's Right to Inform Adults' Discussions of Contemporary Play». International Journal of Play 3(3): 136-156. https://doi.org/10.1080/21594937.2014.937963

Parry, Becky. 2015. «Arts Based Approaches to Research with Children: Living with Mess», en Eve Stirling y Dylan Yamada Rice, Visual Methods with Children and Young People: 89-98. Londres: Palgrave Macmillan.

Pe-aranda Cólera, M.ª Carmen. 2010. «"Te escuchas aquí al lado": Usos de las tecnologías de la información y la comunicación en contextos migratorios transnacionales». Athenea Digital. Revista de Pensamiento e Investigación Social 19: 239 248.

Pink, Sarah. 2004. Home Truths: Gender, Domestic Objects and Everyday Life. Londres: Berg. PMCid:PMC1770203

Pink, Sarah. 2009. Doing Sensory Ethnography. Londres: Sage. https://doi.org/10.4135/9781446249383

Pink, Sarah. 2012. Situating Everyday Life: Practices and Places. Londres: Sage.

Pink, Sarah, Phil Hubbard, Maggie O'Neill y Alan Radley. 2010. «Walking across disciplines: from ethnography to arts practice». Visual Studies 25(1): 1-7. https://doi.org/10.1080/14725861003606670

Procter, Lisa. 2013. «Exploring the Role of Emotional Reflexivity in Research with Children». Emotion, Space and Society 9: 80-89. https://doi.org/10.1016/j.emospa.2013.04.002

Punch, Samantha. 2002. «Research with Children. The Same or Different from Research with Adults?». Childhood 9(3): 321-341. https://doi.org/10.1177/0907568202009003045

Quiroga, Violeta, Ariadna Alonso y Montserrat Sòria. 2009. Sue-os de bolsillo: menores migrantes no acompañados en el País Vasco. Vitoria: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco.

Riva, Fernando de la y Antonio Moreno. 2015. «¿Por qué lo llaman participación cuando quieren decir comparsa?». El Topo Tabernario 13: 10-11.

Rodríguez, Ainhoa. 2015. Chicos marroquíes buscando su futuro: la experiencia de migrar, entre la violencia estructural y las violencias cotidianas. Tesis doctoral. Universidad de Granada.

RTVE. 2015. La aventura del saber. Museo de Experiencias musicales. Emitido en TVE2. Disponible en: http://www.rtve.es/alacarta/videos/la aventura del saber/aventuraexperienciasok/3199473/. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Sánchez Criado, Tomás. 2014. «Colaboraciones experimentales (O una primavera verano de cacharreos de la experticia)». Disponible en: https://tscriado.org/2014/05/14/colaboraciones-experimentales-o-una-primavera-verano-de-cacharreos-de-la-experticia/. Fecha de acceso: 12 abr. 2018.

Sansi, Roger. 2015. Art, Anthropology and the Gift. Londres/Nueva Delhi/Nueva York: Bloomsbury Publishing.

Strathern, Marilyn (ed.). 2000. Audit Cultures: Anthropological Studies in Accountability, Ethics and the Academy. Londres/Nueva York: Routledge.

Veale, Angela y Emily Kennedy. 2011. Indian Young People Negotiating Transnational Identities. Darmody/Rotterdam: Economic and Social Research Institute/SensePublishers. https://doi.org/10.1007/978-94-6091-475-1_4

Wright, Chris y Arnd Schneider. 2010. Between Art and Anthropology: Contemporary Ethnographic Practice. Londres: Berg.

Descargas

Publicado

2018-12-30

Cómo citar

Mendoza Pérez, K., & Morgade Salgado, M. (2018). Talleres artísticos como dispositivos de investigación con migrantes adolescentes. Disparidades. Revista De Antropología, 73(2), 365–385. https://doi.org/10.3989/rdtp.2018.02.005

Número

Sección

Artículos